Prijsberekening brandstoffen. Waarom het Belgisch model zonder meer goed is...

Op basis van een gesprek met Frank De Greve en Ken De Sadeleer van de FOD Economie.

Frank De Greve is Adviseur-Diensthoofd Bevoorradingszekerheid & Sociale energiemaatregelen

Ken De Sadeleer is Analist bij het EnergieObservatorium

Dagelijks berekent het Energieobservatorium de maximum(verkoop)prijzen van de meest courante aardolieproducten. Het Energieobservatorium is een permanente structuur die in 2008 werd opgericht als een afdeling binnen de Algemene Directie Energie van de FOD Economie. Over hoe de aardolieprijzen dagelijks berekend worden, had CARBU.COM een gesprek met Frank De Greve, Diensthoofd Bevoorradingszekerheid & Sociale energiemaatregelen aan de FOD Economie, en met diens collega Ken De Sadeleer, een van de drijvende krachten achter het Energieobservatorium. 

Waarom de maximumprijzen voor aardolieproducten dagelijks worden berekend

‘Om dit te begrijpen, moeten we teruggaan tot de oliecrisis van 1973', legt Frank uit. ‘Na deze crisis kwam de aardolievoorziening immers in het gedrang omdat de prijzen voor aardolieproducten op de Belgische markt zich te traag aanpasten aan de veranderende wereldmarkt. Om de dagelijkse bevoorrading van aardolieproducten te borgen, tekenden de toenmalige overheid en de Belgische Petroleum Federatie in 1974 de zogenoemde programmaovereenkomst. Het doel van deze overeenkomst was en is vandaag nog steeds de veiligstelling van de bevoorrading van aardolieproducten in België.' Hoe dan? ‘Door het toepassen van een automatisch mechanisme voor het aanpassen  van de maximumverkoopprijzen voor aardolieproducten die de evolutie op de internationale markten reflecteren.' 

De componenten van de prijsberekening

Ken en Frank geven toelichting bij de verschillende componenten die in rekening worden gebracht voor de dagelijkse berekening van de olieprijzen. ‘In eerste instantie wordt uitgegaan van de verschillende internationale noteringen (o.a. op de beurs van Rotterdam, ...) voor elk van de aardolieproducten. Een andere factor is de dollarkoers tegenover die van de euro, in het geval van een sterkere dollar, is het zo dat wij meer betalen voor aardolieproducten. De internationale noteringen worden namelijk uitgedrukt in dollar per ton. De schommelingen tussen euro en dollar worden doorgerekend in de prijzen aan de pomp. Andere vaste parameters voor het berekenen van de maximumprijs zijn de distributiemarges. Deze komen overeen met de operationele kosten van de distributie en worden twee keer per jaar aangepast.' Op basis van welke criteria? ‘De distributiemarges worden aangepast op basis van het gemiddelde van de maximumprijs van de laatste zes maanden enerzijds, en in functie van de indexering van de loonkost in de petroleumsector anderzijds. Daarbovenop komen dan nog componenten in de vorm van diverse bijdragen. Vooreerst is er de APETRA-bijdrage die, in het kader van internationale afspraken met het International Energy Agency en de Europese Unie om te voldoen aan de Europese verplichting om voldoende olievoorraden aan te houden, de kosten voor de strategische voorziening van aardolieproducten behelst. Deze bijdrage wordt vier maal per jaar aangepast op basis van de gemiddelde aardolienotering en een investeringsinterestvoet. Dan is er ook nog de BOFAS-bijdrage die de kosten voor bodemsanering van publieke pompstations dekt, en de bijdrage voor het Sociaal Verwarmingsfonds, dat tussenkomt in de factuur voor huisbrandolie, propaan in bulk en lamppetroleum, die in rekening wordt gebracht. Accijnzen en BTW zijn tot slot de laatste componenten die bijdragen tot de prijsberekening. De overheid voert een dynamische accijnspolitiek.' 

Voordelen van het Belgische systeem

Is dit Belgische systeem nu eigenlijk voordelig voor de consument vragen we Frank en Ken.

‘Er zijn aan dit systeem, dat voor de rest enkel nog in Luxemburg wordt toegepast, wel enkele voordelen verbonden voor de consument'. De oorspronkelijke bedoeling van de programmaovereenkomst was en is nog steeds om de consument een zekerheid te bieden dat er voldoende bevoorrading is van aardolieproducten en tegelijk, met de instelling van een maximumprijs, te beschermen tegen de te grote, plotse schommelingen in de internationale noteringen. Voor de consument is dat een enorm voordeel. Het systeem biedt de consument een referentiekader wat de verkoopprijzen van aardolieproducten betreft.

Met de maximumprijs garanderen we ook, zeker gedurende een bepaalde periode, een zekere prijsstabiliteit. Maar als de internationale oliemarkten gekenmerkt worden door snel opeenvolgende prijsstijgingen, zullen ook de maximumprijzen op een sneller ritme naar boven aangepast worden. Wanneer de internationale prijzen eerder in beperkte mate schommelen rond een bepaald prijsniveau, zal de maximumprijs ongewijzigd blijven. In dat laatste geval zal vaak de koersverhouding dollar/euro ervoor zorgen dat er toch een aanpassing van de maximumprijs gebeurt.  

Voor de overheid is het verder een nuttig beleidsinstrument want het biedt een bepaalde mate van zekerheid voor tal van groepen en mensen. Mochten we niet met zo'n systeem werken en de brandstofprijzen laten afhangen van de vrije markt, dan zou dat zorgen voor een gans andere aanpak van de lastenboeken van de gemeenten bijvoorbeeld en zouden contracten met leveranciers op dat niveau almaar opnieuw onderhandeld moeten worden, en dat geldt niet alleen voor lokale overheden. 

Tenslotte is het ook voor de sector zelf een methode die bepaalde voordelen biedt: we geven de sector transparantie over hoe de prijs berekend wordt en deze wordt tezelfdertijd, en eveneens op een transparante manier, gerechtvaardigd. We geven de verdelers van aardolieproducten met de maximumprijs ook een zekere speelruimte in prijsvorming. Deze komt immers overeen met hun marge. Het enige wat ze niet mogen doen, is de maximumprijs overschrijden. Het is duidelijk dat ons huidig systeem best wat voordelen heeft, maar tegelijkertijd stellen we vast dat de sector in hun verkiezingsmemoranda steevast pleiten voor een volledige vrije prijspolitiek,' besluit Frank.